François Villon

olusia93

(...) Lata poprzedzające rok 1431 – datę urodzenia Franciszka Villona – stają się dobą najgłębszego upadku politycznego i ekonomicznego Francji, najechanej przez Anglików, pustoszonej rabunkami i pożogą, zarazą i kontrybucjami, słowem wszystkimi klęskami, jakie wiodła za sobą długoletnia wojna. W tej to epoce, w roku, w którym spalono na stosie w Rouen Dziewicę Orleańską, urodził się w domy paryskich nędzarzy przyszły włóczęga, bandyta, sutener i złodziej, który część życia przepędzał w więzieniach, a cudem jedynie uniknął szubienicy, a który dziwną igraszką losu miał się stać, obok tej wielkiej patronki Francji, jedynym świetlnym punktem owej posępnej epoki.

Tak oto przedstawia okoliczności przyjścia na świat Franciszka Villona Tadeusz Boy-Żeleński, który tłumaczył Wielki testament w nie mniej interesującym czasie: służąc jako lekarz podczas I wojny światowej. Na wstępie dodajmy, że sławne nazwisko Villon zostało przybrane przez poetę od jego nauczyciela i wychowawcy - kanonika przy klasztorze św. Benedykta, Wilhelma de Villona. Autor Wielkiego testamentu naprawdę nazywał się Franciszek de Montcorbier lub des Loges. O jego prawdziwym ojcu wiemy tylko tyle, że zmarł wcześnie, osierocając małego Franciszka.

Nikłe wiadomości o życiu średniowiecznego pisarza-awanturnika czerpiemy głównie z rejestrów uniwersyteckich i sądowych oraz jego utworów z reguły autobiograficznych lub na takie stylizowanych. Tak więc o Villonie wiadomo nam, że po tym, jak pobierał nauki u benedyktyńskiego kanonika, rozpoczął karierę uniwersytecką. W 1449 roku uzyskał tytuł bakałarza, natomiast w 1452 „licencjata sztuk”. Na Uniwersytecie Paryskim zetknął się również z nieciekawym elementem, z którym pieczętował podejrzane przyjaźnie w rozlicznych knajpach. Jak podaje Boy-Żeleński:

Jak po wszystkie czasy, tak i wówczas knajpa odgrywała dominująca rolę w życiu studenckim; stała się też prawdziwym domem Villona i, wciągnąwszy go w wesołe towarzystwo młodych utracjuszów, doprowadziła od psot studenckich do coraz cięższych wybryków, które go wreszcie zepchnęły na samo dno upadku.

Mimo iż Villon był błyskotliwym studentem, nie ukończył podjętych później studiów prawniczych. W 1455 młody student mimowolnie zabija w bójce księdza Sermoise’a. Villon jest zmuszony uciekać z miasta, do którego powróci już w 1456 dzięki łasce króla. Jednak grudzień przyniesie kolejne kłopoty: Franciszek daje się wciągnąć w kradzież pieniędzy w Kolegium Nawarry. Początkowo dochodowy postępek nie wychodzi na jaw, Villon zostaje wysłany na rekonesans do Angers – tam ma się dokonać kolejny napad. Jednak w czasie gdy złodziej-poeta przebywa poza Paryżem napad na Kolegium wychodzi na jaw, zostają pojmani wspólnicy Villona, którzy na torturach składają obciążające go zeznania. Poetę znowu czeka tułaczka, przez jakiś czas gości na dworze innego wielkiego poety księcia Karola Orleańskiego. Z nieznanych przyczyn Villon trafia do więzienia w Orleanie, z którego wydostaje się dzięki amnestii ogłoszonej z okazji wjazdu młodziutkiej księżniczki. Niedługo potem utalentowany złodziej w podobny sposób wydostanie się z o wiele cięższego więzienia w Meungs. Tym razem uratowała go śmierć króla Karola i amnestia ogłoszona przez jego następcę Ludwika XI. Po tych zdarzeniach Villon wraca do Paryża. Niedługo jednak zażywał spokoju. Przyłapany na bójce (prawdopodobnie nawet nie brał w niej czynnego udziału), oskarżony dodatkowo o dawne czyny, zostaje skazany na śmierć. Kolejny raz poetę spotyka szczęście w nieszczęściu, gdy 5 stycznia 1463 roku wyrok zostaje zmieniony na dziesięć lat banicji. To wszystko co wiemy o twórcy Wielkiego testamentu. Dalej mamy już tylko anegdoty i legendy, powtarzane między innymi przez Rabelais’go.

Spuścizna literacka[ Villona jest niewielka. Pierwszy znany zbiór utworów to Lais (Legaty), nazywane Małym testamentem. Legaty pochodzą z roku 1456, a więc zostały napisane tuż po skoku na Kolegium Nawarry. W skład tej parodii literackiego testamentu wchodzi czterdzieści ośmiowersowych strof. Podmiotem utworu jest rycerz, opuszczając swój kraj, zapisuje swoje serce

bezlitosnej damie, natomiast resztę dóbr towarzyszom. W roku 1961 powstało najsłynniejsze dzieło Villona – Le Grand Testament (Wielki testament). Ostatnim jego dziełem są Poésis diverses.